vertaling via Deepl

Rima Alaf
Vandaag 20 jaar geleden was ik in een kapsalon in Damascus toen een assistente ons haastig vertelde dat Hafez Assad was overleden. Wat ik in de daaropvolgende dagen en jaren zag en meemaakte, staat in mijn geheugen gegrift. Deze draad is slechts een glimp van het leven in #Syrië toen en de langzame afdaling in implosie. /1

Hafez begon in 1994 met de voorbereidingen voor zijn tweede zoon Bashar, toen Bassel, de oorspronkelijke erfgenaam, bij een auto-ongeluk om het leven kwam. Terwijl Bashar’s bliksemsnelle opkomst in het leger en vroege publieke optredens in de late jaren ’90 de mensen voorbereidden, was Hafez druk bezig met het zuiveren van het regime van potentiële mededingers. /2

Grote namen waar Syriërs bang voor waren geworden, van Hekmat Shehabi tot het gevreesde hoofd van de inlichtingendienst Ali Douba, werden officieel met pensioen gestuurd om ervoor te zorgen dat alleen de meest loyale en minst ambitieuze mannen zouden blijven. Bashar hoefde in latere jaren nooit te vechten tegen een “oude garde”, zoals sommige onwetende media beweerden. /3

Binnen een uur na de dood van Hafez hield het parlement een speciale zitting op televisie om de grondwet te wijzigen. In vijf minuten tijd werd de vereiste leeftijd voor het presidentschap verlaagd van 40 naar 34 jaar, de leeftijd van Bashar. We keken allemaal met stomheid geslagen toe: we hadden het verwacht, maar het was toch vernederend. /4

Toen Bassel stierf, dwong Hafez Assad het hele land om 40 dagen te sluiten en te rouwen. Dus toen Hafez stierf, gingen de Syriërs over op zelfbehoud: binnen een paar uur liepen de straten leeg en sloten de winkels, terwijl de mensen thuis aan de tv gekluisterd zaten om de ontwikkelingen te proberen te interpreteren. /5

Het bleek dat het Bashar niet kon schelen of mensen rouwden om “de eeuwige leider” zolang ze maar juichten om “de hoop” – de schattige moniker die zijn mensen verspreidden voor ons om te herhalen. Bashar was gespeend van emotie, zelfs luchthartig op de begrafenis, een beetje ondankbaar gezien zijn fikse erfenis. /6

De formaliteiten van Bashar’s “verkiezing” vonden de volgende maand plaats, en velen hadden gewild dat het verhaal zou eindigen met “en we leefden nog lang en gelukkig” … maar dat was niet zo. Om te beginnen verbleekte de persoonlijkheidscultus die onder Hafez werd opgelegd in vergelijking met wat Bashar eiste. /7

Hafez werd graag gevreesd, maar Bashar was wanhopig om bewonderd te worden. In de loop der jaren zette hij elke Syrische persoonlijkheid aan de kant die ook maar in de buurt kwam van populariteit of, God verhoede het, van de koning te overtreffen. Oude houten Baathistische dinosaurussen zijn niet voor niets nog steeds zijn belangrijkste ministers en adviseurs. /8

Om bewonderd te worden, streefde Bashar ernaar cool te zijn. De geruchten over werkethiek, liefde voor technologie en nederige houding, de vrouw, de woonvertrekken, de interviews, de cafés, de moderniteit, de posters die “tegen zijn wil” op magische wijze verschijnen – alles was bedoeld om te druipen van coolheid. /9

Voordat Hafez stierf, was ik een van de eerste paar duizend Syriërs die een mobiele telefoon kocht. Voor dat voorrecht betaalde ik, naast de kosten van de telefoon (illegaal om er een mee te nemen uit het buitenland) + diverse kosten, $1,200 aan Syriatel om alleen maar een nummer te hebben. Zo is Rami ook cool geworden. /10

Als portefeuillebeheerder van de Assad en Makhlouf clans, was Rami de meest zichtbare en machtigste “zakenman”. Maar alle kinderen van de Hafez-maatjes werden de nieuwe zakenmensen van het Bashar-tijdperk – niet dat dat een huzarenstukje is van ondernemerschap zonder dat er concurrentie is toegestaan. /11

De zogenaamde economische opening was niet meer dan een grillige kapitalistische vriendjeseconomie, zodat enkelen zich konden uitleven. Terwijl ze toekeken hoe de obscene rijkdom om hen heen toenam, kregen de Syriërs te maken met stijgende prijzen, afnemende middelen, een trieste huisvestingssituatie en een transportnachtmerrie. /12

Vanaf het begin beweerde Bashar dat de economie zou worden hervormd; als dit een hervorming was, stel je de rest dan eens voor. Er waren een paar particuliere banken, wat media, een paar particuliere scholen – geen van alle hadden ze effect op het leven van de gewone Syriërs. Op het politieke front, loze woorden. /13

Sommigen durfden Bashar’s bluf door te breken. In september 2000 ondertekenden 99 dappere Syrische intellectuelen een verklaring waarin zij hem vroegen de noodtoestand (die sinds 1963 van kracht was) op te heffen, politieke gevangenen vrij te laten, vrijheid van meningsuiting toe te staan … Als je Syrië kent, weet je waar dit toe leidt. /14

Syriërs hebben een decennium lang gewacht op deze fundamentele vrijheden en rechten, en hebben daar duur voor betaald. Terwijl Rami elke mogelijke cent die in Syrië werd verdiend of binnenkwam opschepte, pakte Bashar Syriërs op die hun stem durfden te verheffen en vulde hij de gevangenissen met gewetensgevangenen. /15

De Damascus Lente, zoals wij het noemen, veranderde snel in een Damascus Winter. Veel oude oppositieleden die de wereld in 2011 ontdekte, waren jarenlang gewetensgevangenen geweest – onder vader en daarna zoon – wegens “het verzwakken van het nationale sentiment”. Bashar uitdagen was verboden. /16

In het buitenland speelde Bashar staatsman met desastreus effect: hij gaf absurde interviews waarin hij pontificaal over wereldzaken sprak. Hij was een echte manusje-van-alles en ontkende moeizaam elke actie met de woorden “dat is niet logisch”. Hij wakkerde de VS aan door strijders naar Irak te sturen … /17

… hoewel hij tijdens zijn periode in de Veiligheidsraad voor resolutie 1441 stemde, waardoor de VS de unanimiteit kregen die ze zochten en de rechtvaardiging die ze nodig hadden om Irak een paar maanden later binnen te vallen (Bashar wil altijd gewild zijn, en als dat niet lukt, maakt hij problemen om op te vallen). /18

En dan was er Libanon, dat hij al sinds de dag dat hij zijn rijk erfde, aan het verknoeien was. In 2004 dwong hij het Libanese parlement om toenmalig president Emile Lahoud met 3 jaar te verlengen (ongrondwettelijk), en in februari 2005, met zijn steeds sterkere bondgenoot Hezbollah, … /19

… vermoordde hij Rafic Hariri, waarmee hij een opeenvolging van verdere moorden en omwentelingen in gang zette, en de gedwongen aftocht van Syrische soldaten die daar al sinds de jaren ’70 zaten. Toen dappere Syriërs het waagden zich achter hun Libanese collega’s te scharen, gooide hij hen opnieuw in de gevangenis. /20

De Syriërs keken toe hoe Libanese demonstranten Bashar publiekelijk beledigden, waardoor het regime voor het eerst aan het wankelen werd gebracht. Op dat moment verschenen de “menhebak” (we houden van je) posters en begon het regime het Syrisme (in feite Syria First) te propageren ter vervanging van het Baathistisch Arabisme. /21

Na de overhaaste aftocht uit Libanon beloofde Bashar de Syriërs dat er grote veranderingen op komst waren. We hielden onze adem niet in, maar toen hij vervolgens een congres van de Baath-partij bijeenriep (het eerste sinds 2000), durfden sommigen weer te hopen dat het regime eindelijk zijn lesje geleerd had. Stom van hen. /22

Het congres verklaarde dat de economie (officieel socialistisch voor het volk, kapitalistisch voor de heersende elite) voortaan bekend zou staan als een “sociale markteconomie”, wat dat ook moge betekenen. De armoede bleef toenemen, de fluwelen samenleving bleef frappuccino’s drinken in de Four Seasons. /23

Bashar werd verbannen door de hele regio en de wereld, maar werd gered door de beruchte aanval van Hezbollah op Beiroet in mei 2008, die leidde tot een verzoeningsakkoord met steun van Qatar, wat op zijn beurt leidde tot zijn re-integratie in de internationale gemeenschap en een uitnodiging voor Parijs. /24

Hoe groter Bashar’s hoofd werd op regionaal niveau, hoe meer zijn acties de Syrische wanhoop en ongelijkheid deden toenemen. En toen hij begin 2011 tegenover WSJ verklaarde dat Syrië immuun was voor de Arabische lente, wezen de kinderen van Deraa naar de naakte keizer en schreven: het is jullie beurt. /25

De Syriërs hebben decennialang de verstikkende ontberingen van de tirannie van Assad moeten doorstaan voordat zij de revolutie begonnen – een revolutie in elke zin van het woord. Om deze schijnbaar plotselinge ontlading van de vrije Syrische geest te begrijpen, moet je weten over het decennium dat eraan voorafging. /26

Deze draad is niet meer dan een tipje van de sluier over het traject van Bashar Assad en Syrië, dat ik jarenlang heb onderzocht in het Chatham House, en waarover ik heb geschreven en gesproken in honderden artikelen, gesprekken en interviews. Expertise over Syrische zaken is nodig, vooral van Syriërs. /27

Hafez Assad liet hem een erfelijke republiek na; Bashar nam dit enorme trustfonds en vernietigde het in de loop van 20 jaar, beetje bij beetje, eerst door roekeloze overgave, en daarna met elk wapen van massaterreur en vernietiging. /28

Dit vraatzuchtige, incompetente, barbaarse regime is onhervormbaar en bewijst keer op keer dat het alle middelen zal aanwenden om zijn gewelddadige macht te handhaven, 50 jaar later en nog steeds. Sinds maart 2011 hebben de meeste Syriërs alles opgeofferd om zichzelf te bevrijden, met weinig hulp. /29

Nu de wereld na de onthulling van gruwelijke misdaden tegen ongewapende burgers haar selectieve inzet voor de bestrijding van onrecht en de handhaving van de mensenrechten heroverweegt, moet zij ook de Syriërs helpen gerechtigheid te krijgen. Om dat te bereiken moet de twintigste verjaardag van Bashar Assad zijn laatste zijn. /30

2Vous et 1 autre personne